Συμβάσεις Καινοτομίας

Γράφει η Ειρήνη Ανδρεαδάκη, Φοιτήτρια Νομικής ΑΠΘ, H2BHUB Επιμελητηρίου Ηρακλείου

Ένα από τα είδη δημοσίων συμβάσεων που ρυθμίζει ο νόμος 4412/2016 (Δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών), είναι και οι συμβάσεις καινοτομίας. Οι συμβάσεις αυτού του είδους καλούνται να ανταποκριθούν στην ανάγκη της αγοράς για ένα αγαθό, έργο ή υπηρεσία, το οποίο δεν διατίθεται ακόμα σε αυτήν, και το οποίο πρόκειται να δώσει μια πρωτότυπη και καινοτόμο λύση σε ένα πρόβλημα που δεν μπορεί να επιλυθεί με τα υπάρχοντα μέσα. Ουσιαστικά εδώ το Δημόσιο, ως αναθέτουσα αρχή, αγοράζει είτε τη διαδικασία καινοτομίας είτε το αποτέλεσμα αυτής (δηλαδή το τελικό προϊόν).

Τέτοιες συμβάσεις μπορούν να συναφθούν μέσω κλειστών διαδικασιών, καθώς και με διαδικασίες διαπραγμάτευσης, ανταγωνιστικού διαλόγου, διαγωνισμών μελετών και συμπράξεων καινοτομίας. Συγκεκριμένα, οποιοσδήποτε οικονομικός φορέας μπορεί να υποβάλλει αίτηση συμμετοχής, επισυνάπτοντας σε αυτήν και όλα τα απαραίτητα στοιχεία που περιλαμβάνει η προκήρυξη. Η προθεσμία ανέρχεται σε 30 ημέρες από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης της σύμβασης. Ωστόσο, προσφορά υποβάλλουν τελικά μόνο εκείνοι οι φορείς που προσκλήθηκαν από την αναθέτουσα αρχή, κατόπιν αξιολόγησης των αιτήσεων. Η σύναψη μιας σύμβασης καινοτομίας δύναται να πραγματοποιηθεί και σε διαδοχικές φάσεις, κατά τις οποίες οι αναθέτοντες διαπραγματεύονται με τους φορείς τις επιμέρους λεπτομέρειες. Υπάρχει βέβαια η δυνατότητα να λυθεί η σύμβαση μετά από οποιαδήποτε φάση ή να περιοριστούν οι υποψήφιοι, εξασφαλίζοντας όμως έναν ελάχιστο αριθμό προσφερόντων, ώστε να υπάρχει επαρκής ανταγωνισμός. Στην κλειστή διαδικασία αυτός ο ελάχιστος αριθμός είναι πέντε υποψήφιοι, ενώ στη διαδικασία με διαπραγμάτευση, στον ανταγωνιστικό διάλογο και στη σύμπραξη καινοτομίας είναι τρεις υποψήφιοι.

Στα έγγραφα της προκήρυξης καθορίζεται αρχικά η ανάγκη για καινοτόμο προϊόν, έργο ή υπηρεσία, στην οποία δεν ανταποκρίνονται τα ήδη υπάρχοντα στην αγορά μέσα. Επιπλέον, περιλαμβάνονται και οι ελάχιστες απαιτήσεις που πρέπει να έχουν όλες οι προσφορές, καθώς και τα συναφή κριτήρια επιλογής. Τέτοια κριτήρια μπορούν να αφορούν την ικανότητα των υποψηφίων στο πεδίο της έρευνας και της ανάπτυξης, δηλαδή ως προς την εύρεση και εφαρμογή καινοτόμων λύσεων. Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι οι προσφέροντες είναι σημαντικό να φέρουν ειδικές δεξιότητες αναφορικά με την εκτίμηση των κινδύνων και τη διαχείριση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Η απόκτηση αυτών των δεξιοτήτων επιτυγχάνεται μέσω της κατάρτισης και της πρόσληψης έμπειρων ατόμων, όπως και της αξιοποίησης συμβούλων.

Οι δημόσιες συμβάσεις καινοτομίας έχουν πολλά οφέλη για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις, αλλά και την οικονομία της χώρας γενικότερα. Πιο αναλυτικά:

• Οι δημόσιες υπηρεσίες ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των πολιτών, οι οποίες μεταβάλλονται συνεχώς λόγω των εξελίξεων στην τεχνολογία, αλλά και εξαιτίας της κοινωνικής και περιβαλλοντικής συνείδησης που αυτοί αναπτύσσουν
• Δίνεται η δυνατότητα σε μικρές, νεοσύστατες επιχειρήσεις (κυρίως start-ups), να δοκιμάσουν τις νέες καινοτόμες λύσεις τους σε πραγματικές συνθήκες αγοράς
• Αυξάνεται η δραστηριότητα των επιχειρήσεων και ενθαρρύνονται πολλοί επενδυτές
• Η οικονομική κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης βελτιώνεται (ειδικά μετά τον κατακερματισμό της από τον COVID), ενώ ταυτόχρονα η οικονομία γίνεται πιο ΄΄πράσινη΄΄ και ψηφιοποιείται

Είναι φυσικά πολύ πιθανό, μέχρι την τελική κατάρτιση της σύμβασης, να προκύψουν προβλήματα, τα οποία αφορούν κυρίως τη δυσπιστία απέναντι σε μικρές επιχειρήσεις και νέα εγχειρήματα. Μπορούν όμως τέτοια εμπόδια να ξεπεραστούν με διάφορους τρόπους:

• Ύπαρξη άμεσης επικοινωνίας μεταξύ αναθέτουσας αρχής και υποψηφίων
• Αναζήτηση φορέων με αξιοπιστία και (έστω) μικρή εμπειρία
• Θέσπιση ευνοϊκότερων προϋποθέσεων για τη συμμετοχή μικρότερων επιχειρήσεων
• Πρόβλεψη διαφόρων καθεστώτων πληρωμών που να ταιριάζουν ανάλογα με το είδος του κάθε αναδόχου
• Προσφυγή σε επαγγελματικούς οργανισμούς και εμπορικούς φορείς που προσφέρουν συμβουλές και τεχνογνωσία (π.χ. εγχειρίδια, υλικό καθοδήγησης, υπόδειγμα εγγράφων)
• Χρήση του Ευρωπαϊκού Ενιαίου Εγγράφου Προμήθειας (Ε.Ε.Ε.Π.). Πρόκειται για έναν κατάλογο πιθανών στοιχείων που ενδέχεται να απαιτούνται για τη συμμετοχή σε αντίστοιχες διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων. Οι αναθέτοντες φορείς επιλέγουν ποιες απαιτήσεις θέλουν να πληρούν οι ανάδοχοι, ώστε η διαδικασία υποβολής των αιτήσεων συμμετοχής να γίνει ταχύτερη

Επειδή μέχρι τώρα δεν υπήρχε ένα οργανωμένο σύστημα συλλογής δεδομένων σχετικά με τη χρήση των συμβάσεων καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θεσπίστηκε υποχρέωση των αγοραστών του δημόσιου τομέα για συμπλήρωση των επικαιροποιημένων τυποποιημένων εντύπων, από τις 25 Οκτωβρίου του 2023. Θα παρέχονται δηλαδή πληροφορίες αναφορικά με τη χρήση των δημόσιων συμβάσεων καινοτομίας, ενώ οι αναθέτουσες αρχές θα μπορούν να αποδείξουν ότι μέσω αυτών των διαδικασιών αγοράζουν καινοτόμα αγαθά, έργα και υπηρεσίες. Συνοψίζοντας, οι συμβάσεις καινοτομίας παρουσιάζονται ως ένα εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο για την ανάκαμψη της οικονομίας των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψιν τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας, αλλά και τις σύγχρονες εξελίξεις στον τομέα της ενέργειας και του περιβάλλοντος. Είναι επιτακτική επομένως η ανάγκη για την καθιέρωση ενός ενιαίου ρυθμιστικού πλαισίου, το οποίο θα διέπει τις σχέσεις Δημοσίου και επιχειρήσεων (μικρών και μεγάλων), με στόχο τη διασφάλιση της καλύτερης δυνατής συνεργασίας.