Βία και Παρενόχληση στην Εργασία

Γράφει η Ειρήνη Ανδρεαδάκη, Φοιτήτρια Νομικής ΑΠΘ, H2BHUB Επιμελητηρίου Ηρακλείου

Με το νόμο 4808/2021, κυρώθηκε και ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο η Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας του Ο.Η.Ε (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών), με αντικείμενο την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας. Ειδικότερα, ο συγκεκριμένος νόμος επικεντρώνεται στην πρόληψη, την αντιμετώπιση και την καταπολέμηση όλων των μορφών βίας και παρενόχλησης, ώστε να υπάρχει ένα ασφαλές περιβάλλον εργασίας για όλους.

Βία και παρενόχληση θεωρούνται είτε οι μεμονωμένες είτε οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, πράξεις ή απειλές αυτών, που στοχεύουν ή μπορούν να οδηγήσουν σε οποιοδήποτε είδος βλάβης. Περιλαμβάνεται, δηλαδή, στο νόμο η σωματική, η λεκτική, η ψυχολογική και η σεξουαλική βία, ή ο αντίστοιχος κίνδυνος. Ξεχωριστή περίπτωση συνιστά η έμφυλη παρενόχληση-βία απέναντι στις γυναίκες. Αξίζει να σημειωθεί πως δεν απαιτείται πάντα η βλάβη να είναι ευδιάκριτη.

Στις ρυθμίσεις του νόμου 4808/21 εμπίπτουν όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από το συμβατικό τους καθεστώς (δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου σύμβαση). Ενδεικτικά αναφέρονται οι εξής κατηγορίες:

• Ασκούμενοι-μαθητευόμενοι
• Εθελοντές
• Άτομα των οποίων η σχέση εργασίας έχει λήξει
• Άτομα σε αναζήτηση εργασίας

Η προστασία δεν εκτείνεται μόνο όταν τα περιστατικά παρενόχλησης λαμβάνουν χώρα στον χώρο και την ώρα εργασίας, αλλά και σε οποιοδήποτε προγενέστερο ή μεταγενέστερο στάδιο, όπως για παράδειγμα στις μετακινήσεις από και προς την εργασία, σε εκπαιδευτικά σεμινάρια, σε επαγγελματικά ταξίδια και στις αναγκαίες επικοινωνίες. Παρατηρούμε επομένως εύκολα ότι το πλαίσιο προστασίας είναι αρκετά διευρυμένο.

Οι εργαζόμενοι που θίγονται από τέτοιες συμπεριφορές έχουν στη διάθεσή τους τα εξής δικαιώματα:

1. Προσφυγή ενώπιον της Επιθεώρησης Εργασίας, του Συνηγόρου του Πολίτη (ΣτΠ) και του προσώπου ΄΄αναφοράς΄΄ (που έχει οριστεί από τον εργοδότη ή την επιχείρηση για τέτοιες περιπτώσεις). Η αίτηση ενώπιον του Σ.ΕΠ.Ε.[1] πρέπει να είναι επώνυμη, έγγραφη και συγκεκριμένη. Η διαδικασία ολοκληρώνεται εντός 2 μηνών με πόρισμα του Επιθεωρητή Εργασίας.
2. Αποχώρηση από την εργασία για εύλογο χρόνο, χωρίς δυσμενείς συνέπειες (π.χ. στέρηση μισθού), εφόσον υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή, την υγεία ή την ασφάλεια του εργαζομένου. Το  θιγόμενο άτομο οφείλει να ενημερώσει εγγράφως τον εργοδότη για το κρίσιμο περιστατικό.
3. Αξίωση πλήρους αποζημίωσης (και για ηθική βλάβη).

Αν το άτομο στραφεί δικαστικά κατά του θύτη, ο τελευταίος θα φέρει το βάρος απόδειξης ότι δεν συνέβη κάποιο περιστατικό βίας και παρενόχλησης.

Επιπλέον, και οι ίδιοι οι εργοδότες έχουν ορισμένες υποχρεώσεις. Συγκεκριμένα οφείλουν:

1. Να παραλαμβάνουν και διαχειρίζονται κάθε σχετική καταγγελία με εχεμύθεια, σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και μηδενική ανοχή σε παρενοχλητικές συμπεριφορές
2. Να συνεργάζονται με κάθε αρχή
3. Να παρέχουν πληροφορίες στους εργαζομένους σχετικά με τους κινδύνους βίας και παρενόχλησης
4. Να ενημερώνουν με οποιοδήποτε τρόπο για τις αντίστοιχες διαδικασίες
5. Να ενθαρρύνουν και να διευκολύνουν την εκπαίδευση των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους σε σχετικά ζητήματα
6. Να αξιολογούν τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους
7. Να απαγορεύουν τα αντίποινα που συνδέονται με την καταγγελία τέτοιων περιστατικών
8. Να λαμβάνουν μέτρα κατά του καταγγελλόμενου (συστάσεις, αλλαγή ωραρίου, τμήματος κ.ά.)

Αν καταγγελλόμενος είναι ο εργοδότης, του επιβάλλονται σε κάθε περίπτωση διοικητικές κυρώσεις.

Σε επίπεδο επιχείρησης, εφόσον απασχολούνται σε αυτήν πάνω από είκοσι άτομα, θα πρέπει να λαμβάνονται τα εξής μέτρα:

• Υιοθέτηση πολιτικής για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία
• Γνωστοποίηση του νομοθετικού πλαισίου και των αντίστοιχων δικαιωμάτων των εργαζομένων
• Καθορισμός ενός προσώπου ΄΄αναφοράς΄΄, αρμόδιου για την λήψη των σχετικών καταγγελιών και την καθοδήγηση των θιγόμενων

Με τον 4808/21 προβλέπεται επίσης η σύσταση αυτοτελούς τμήματος στο Σ.ΕΠ.Ε για την παρακολούθηση των φαινομένων βίας και παρενόχλησης, αλλά και για την επίλυση των σχετικών διαφορών. Συνοψίζοντας, οι παραπάνω ρυθμίσεις συμβάλλουν ουσιαστικά στην κατοχύρωση και διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Είναι πολύ σημαντικό να δημιουργείται ένα κλίμα ασφάλειας, εμπιστοσύνης και συνεργασίας, ώστε οι θιγόμενοι να μη διστάζουν να μιλήσουν και να είναι πλήρως ενημερωμένοι για τα δικαιώματά τους.

---

[1] Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας